| JAN VAN HERWIJNEN | TEKENEN UIT MEDEDOGEN |
Een eeuw geleden tekende Jan van Herwijnen 32 levensgrote portretten van psychiatrische patiënten in het Willem Arntsz Huis in Utrecht. Deze krachtige tekeningen zijn te zien in Museum MORE in Gorssel van 19 september t/m 9 januari.
PERSPREVIEW vrijdag 17 september 11.00 uur. Met een introductie door artistiek directeur Maite van Dijk en conservator Marieke Jooren. Graag vooraf aanmelden ivm het beperkte aantal plaatsen.
Perscontact
Ellen van Slagmaat 06-46839746
press@museummore.nl |
|
| Museum MORE | Hoofdstraat 28 | 7213 CW Gorssel | www.museummore.nl |
| "Je moet niet tegen ze praten, maar wel een zooitje liefde vanuit je donder op ze sodemieteren". |
|
|
 |
| 'Een dwang waar ik niet onderuit kon' |
Jan van Herwijnen (1889-1965) had zelf met een zenuwinzinking een paar dagen doorgebracht in een kliniek. 'In 1918 was ik weer eens uit mekaar gevlogen', zei Jan van Herwijnen daarover later. Nog maar net hersteld, besloot hij psychiatrische patiënten te portretteren: ‘Dat moest ik doen – dat was een dwang waar ik niet onderuit kon.’ Negen maanden lang reisde hij voortdurend op en neer van zijn woonplaats Amsterdam naar de bewoners van het Geneeskundig Gesticht voor Krankzinnigen in Utrecht, later bekend als het Willem Arntsz Huis, om zijn missie te volbrengen.
Met doorvoeld respect gaf Van Herwijnen in zijn tekeningen een menselijk gezicht aan de vrouwen en mannen die met het label ‘krankzinnig’ aan het zicht van de samenleving waren onttrokken. Geen stereotypen, maar door het leven getekende individuen die hij in een gestileerd realisme met stevige contourlijnen op papier zette. Hij stortte zich bevlogen op ‘zijn’ patiënten tijdens het poseren: ‘Je moet niet tegen ze praten, maar wel een zooitje liefde vanuit je donder op ze sodemieteren.’
De tekeningen zorgden voor een doorbraak in Van Herwijnens artistieke carrière, waarin hij ook daklozen, blinden, armen en zieken tot onderwerp maakte. Ze spreken nog altijd tot de verbeelding. Ze roepen vragen op over de grens tussen zogenaamd ‘normaal’ en ‘gek’ en over onze (onbewuste) vooroordelen over mensen met een mentale kwetsbaarheid en psychiatrie in het algemeen. En misschien tekende Van Herwijnen zijn 'krankzinnigen' niet alleen uit mededogen, maar ook om zijn eigen demonen te bezweren.
Sommige kenners vergeleken zijn krachtige portretten met het werk van de door hem bewonderde Vincent van Gogh, ook een autodidactische kunstenaar. Van Herwijnen reageerde ruim drie decennia later op dit compliment met ‘Vincent zit vol technische fouten. Je kunt ze in al zijn werk aanwijzen. Kijk maar eens naar zijn tekeningen van een spittende man. Dit is niet goed en dat is er fout aan, allemaal waar, maar de man spit!’ Een kunstenaar moest volgens Van Herwijnen het leed van de mensen doorleven en in zijn kunst daarvan getuigen. En als Amsterdamse volksjongen met een jeugd vol armoe voelde hij zich verwant aan stervelingen met een zwaar bestaan.
Toen Van Herwijnens tekeningen in 1920 voor het eerst geëxposeerd werden in een Amsterdamse kunstzaal, waren de reacties van kunstcritici zeer positief. ‘Onbevangen’, ‘bezield’ en er ‘kan een kunstuiting ontstaan van groote overrompelende kracht’. In hun publicaties beschreven sommigen bovendien dat het hoog tijd was om psychiatrische patiënten anders te bezien. Van Herwijnen ‘klaagt de samenleving aan, die deze ellende duldt en die er schuld aan heeft’. De tijd was rijp voor meer begrip en een meer humane houding ten opzichte van ‘geesteszieken’.
Alle tekeningen zijn gemaakt in zwart krijt op papier en zijn afkomstig uit de collectie van Museum Arnhem dat deze werken in langdurige bruikleen heeft van de Jan van Herwijnen Stichting.
Conservator is Marieke Jooren. |
|
|
|
| MEER... |
BOEK
Bij de tentoonstelling verschijnt een geïllustreerd boek. Jan van Herwijnen. Tekenen uit mededogen. Auteur is Marieke Jooren. Met een voorwoord van Ype Koopmans. Uitgever WBooks. ISBN 978 94 625 8448 8. Prijs €24,95.
ACTIE LAST MAN STANDING
Museum MORE wil graag een bijdrage leveren aan het bespreekbaar maken van mentale kwetsbaarheid. Daarom vragen we aandacht voor platform MIND en de actie Last Man Standing op 30 oktober 2021. |
|
|
|
|
